Zoals aangekondigd, willen wij met een aantal blogs de discussie aanjagen over de “GHOR anno 2020”. Een leeswijzer vooraf is wel op zijn plaats!
Als volger of “voor-de-eerste-keer-bezoeker” van het nieuwe ITINERIS blog zul je je misschien afvragen, waarom in ‘s hemelsnaam een reeks blogs onder de titel GHOR2020? Hoe moet ik deze dan lezen? Wat is de status? Waarom zou het goed zijn als ik digitaal meediscussieer? Daarom vooraf een aantal antwoorden op “the questions not yet asked”.
Klik snel door naar de vragen
Wat is dan eigenlijk het probleem?
Gaat dit over positionering van de GHOR?
Wat is de status van de discussie?
Waarom doen we dit
In ons eerst blog over GHOR2020 hebben we dit al kort geduid. De taakstelling van de GHOR wordt momenteel zowel landelijk als in veel regio’s tegen het licht gehouden. Diverse vragen keren in het veld met regelmaat terug. Bijvoorbeeld: hoe geven we in het takenpakket van de GHOR een plaats dat we steeds meer eigen verantwoordelijkheid van de zorginstellingen verwachten? Hoe gaan we om met de verschillende rollen van de GHOR bij het sluiten van afspraken, als adviseur en als rapporteur over de mate van voorbereiding? Hoe dient de GHOR het regionaal risicoprofiel te vertalen naar de witte kolom? Welke rollen heeft de GHOR bij risicobeheersing? Wat is de publieke verantwoordelijkheid voor zorgcontinuïteit? Wat kunnen de ontwikkelingen binnen het sociaal domein en de Publieke Gezondheid betekenen voor de GHOR? Stuk voor stuk vragen die links of rechts wel worden besproken, maar ook bespiegeling in samenhang rechtvaardigen. Wij hebben daarom besloten met een aantal blogs het denken in het veld op gang te brengen, reacties van vakgenoten te ontlokken en zo de discussie op gang te brengen.
Wat is dan eigenlijk het probleem?
Gaat er nu dan zoveel mis dat we alle taakvelden van de GHOR onder de loep moeten nemen? Is er wel noodzaak om te veranderen? Leuke vragen. De GHOR doet nuttig werk. Punt. Natuurlijk gaat er wel eens wat mis. Als er zoveel diversiteit is tussen wat de regio’s doen en laten, dan zitten er vast wel eens keuzes qua taakperceptie tussen die achteraf minder handig blijken te zijn. Dat is echter voor ons niet de belangrijkste reden voor GHOR2020. Continu aanpassen aan het tijdsgewricht is nu eenmaal een noodzakelijkheid om te kunnen blijven leveren waaraan behoefte is. De GHOR is en blijft nog steeds een relatief jonge overheidsorganisatie. De rampenbestrijding mag dan terug te voeren zijn op de tijden van de Bescherming Bevolking, maar de GHOR als vastomlijnde organisatie met wettelijke taken staat anno 2015 eigenlijk pas net op het punt om meerderjarig te worden (afhankelijk van de startdatum die je kiest). En dat terwijl organisaties als brandweer, politie en GGD in mensenjaren gerekend hun pensioen allang gepasseerd zijn. Eigenlijk zijn alleen de veiligheidsregio’s en milieudiensten nog jonger dan de GHOR. Het punt dat we hiermee willen maken, is dat de GHOR en zeker ook de veiligheidsregio nog steeds aan het ontwikkelen is. Als íets het kenmerk is van de GHOR, dan is het wel de continue zoektocht naar rollen, taken en positie. De vraagstukken en taken passen steeds bij de ontwikkelingsfasen die de GHOR doormaakt. Van pionieren en zelf doen, naar helpen en verbinden, naar afspraken maken en netwerken, naar….ja, waarheen eigenlijk nu? Nou, dat is precies de zoektocht die we beschrijven. Is er dan dus een probleem? Nee, niet nu acuut, maar misschien wel over een aantal jaar. De maatschappij ontwikkelt zich razendsnel. De politie is aan grote veranderingen onderhevig. Het hele meldkamerdomein gaat op de kop. De zorgsector incorporeert crisisdenken meer en meer in haar eigen processen. De GGD transformeert op vele vlakken door zowel centralisatie als decentralisatie. De milieudiensten komen tot wasdom. En de veiligheidsregio, ja de veiligheidsregio ontwikkelt zich ook. Dat de GHOR2020 niet precies hetzelfde is als de GHOR2015 is in onze ogen dus onvermijdelijk. De koers naar deze toekomst is op vele fronten allang ingezet. Een duidelijker reisdoel met reisplanning kan echter wel helpen om de reis te bespoedigen. En om ervoor te zorgen dat we in den lande ook allemaal ongeveer op dezelfde bestemming aankomen en niet gaan divergeren.
Waarom het jaar 2020?
Het jaar 2020 is natuurlijk volstrekt willekeurig, maar bekt beter dan 2019 of 2021. We hebben bewust gekozen voor een jaar dat niet té ver weg ligt. Bij een toekomstvisie kiest men doorgaans een horizon wat verder weg, zodat je de tijd hebt om er naartoe te werken. Je kunt wel speculeren over 2025 of 2030, maar het aantal onvoorspelbare variabelen wordt dan te groot. Bovendien liggen op niet al te lange termijn een update van de Wet veiligheidsregio’s en nadere afspraken over de verantwoordelijkheid en financiering van de zorg in het verschiet. 2020 is dan een mooi jaartal en ongeveer 1 regionale beleidsperiode van het heden verwijderd.
Waar is de burger?
Elk thema begint met de maatschappelijke context. Alles begint immers bij maatschappelijke meerwaarde: we doen het voor de burger. Elk overheidsorgaan bestaat bij de gratie van een hoger doel. Zij voert een taak uit waar de burger en maatschappij beter van wordt. Dit kan de burger zijn als klant (“ik wil een paspoort, vergunning, afvalpas…), als patiënt (“ik heb behoefte aan zorg”), als slachtoffer (“ik ben slachtoffer van een misdrijf, ongeval, ramp…”), als collectief (“wij hebben behoefte aan wegen, lantaarnpalen, bescherming tegen overstromingen”), als kwetsbare risicogroep (“ik heb een functiebeperking, ik heb inkomenssteun nodig…”) of, gewoon, als burger met rechten en plichten (“ik wil stemmen, ik wil inspraak…”). De GHOR is geen uitzondering hierop. Wat de GHOR wel specifiek maakt is dat zij als organisatie zelf niet of nauwelijks direct contact heeft met burgers. Toch werkt zij vanzelfsprekend wel degelijk hard voor de burger. Ja, zelfs voor de burger in al die geschetste rollen: als klant (advisering evenementenvergunningen), als patiënt en slachtoffer (dit behoeft geen toelichting), etc. etc….ja zelfs de burger als burger: via de gemeenteraad heeft de burger inspraak op het regionaal risicoprofiel als basis voor het beleidsplan van de veiligheidsregio. Waar brengt ons dit? Dit brengt ons bij de noodzaak om elk taakveld van de GHOR aan te vliegen vanuit maatschappelijke meerwaarde. Daarom begint elk thema met een korte schetst van de maatschappelijke context.
Gaat dit over positionering van de GHOR?
Nee, de discussie is niet bedoeld om een nieuwe positioneringsdiscussie te ontketenen. Binnen de kaders van de huidige wetgeving zijn drie inbeddingsmodellen mogelijk, die zijn beschreven in de Handreiking inbedding GHOR en GGD, die in 2011 is vastgesteld door GHOR Nederland en het Veiligheidsberaad. Elk model heeft voor- en nadelen en reparatiemogelijkheden. Voor de GHOR2020 is het aloude adagium van toepassing: vorm volgt inhoud. Met andere woorden de organisatievorm is een afgeleide van de benodigde taakuitvoering. Een visie op de taakvelden van de GHOR2020 kan wellicht aanleiding zijn voor deze of gene om de regionaal gekozen positionering opnieuw te overwegen, maar dit laat de drie mogelijke organisatiemodellen onverlet.
Wat is de status van de discussie?
Heel simpel: het is een informele discussie. Zo je wilt een “bottom-up beweging”. Door vanuit de vakgenoten en regionale praktijk over stellingen te discussiëren en ideeën uit te wisselen, hopen we een gedeeld beeld van de richting te krijgen. De stellingen zijn niet zozeer onze persoonlijke of professionele standpunt, maar bewust prikkelend bedoeld om discussie los te krijgen. De blogs zijn sowieso meer essays dan volledig doorwrochte analyses. Naast de digitale discussie, zijn de blogs en de uitgewisselde ideeën tevens basis voor een of meerdere gezamenlijke informele brainstormsessies met een aantal regio’s, de eerste begin september. En wie weet kunnen de uitkomsten links of rechts agenderend werken.
Wat zijn de onderwerpen?
Vele ordeningsprincipes zijn mogelijk. We hebben gekozen voor een aantal inhoudelijke taakvelden van de GHOR:
- Zorgrisicoprofiel
- Risicobeheersing
- Operationele leiding
- Naadloos opschalende Publieke Gezondheid
- Continuïteit
- Netwerkregie
Voor elk van deze thema’s hebben we meerdere stellingen bedacht. Deze zullen de komende weken gefaseerd worden gepubliceerd met een toelichting, zodat je steeds kunt meediscussiëren over een nieuwe stelling.
Als je extra onderwerpen wilt aandragen waarover je ook graag een blog zou zien, dan horen we dat graag.
Hoe discussieer ik mee?
Onderaan elke blog kun je stemmen op de stelling (alleen eens of oneens!) en kun je ook je eigen reactie plaatsen. Je kunt ook reageren op de reacties van anderen. Om dit te vergemakkelijken kun je aanvinken dat je op de hoogte wordt gehouden van nieuwe reacties. Ook kun je je rechts bovenin inschrijven voor de blog, zodat je automatisch in kennis wordt gesteld van elk nieuw blogbericht over GHOR2020 (en andere onderwerpen). Het wordt op prijs gesteld als je je eigen naam gebruikt en ook aangeeft bij welke organisatie of regio je werkzaam bent. Conform de informele status, worden meningen vanzelfsprekend niet opgevat als regionale standpunten.
Deel deze blog
